در حالی که سازمان‌ها هنوز آمار دقیقی از کودکان کار و خیابانی ندارند، قرار است از ۲۰ آذر ماه، نیروی انتظامی”باندهای مافیایی” کودکان خیابانی ایرانی و غیرایرانی را شناسایی کند.

به گزارش صدای آلمان؛ جمع آوری و ساماندهی کودکان کار در ایران بعد از ۲۰ سال‌ کش و قوس و اعلام برنامه‌های مختلف توسط سازمان‌های دولتی و غیردولتی، همچنان کلاف سردرگمی‌ در دست شهرداری‌ها، استانداری‌ها و اداره‌های بهزیستی است.

آمار دقیق موجود نیست

سازمان‌های متولی ساماندهی “کودکان کار و خیابانی” به دلیل نبود هماهنگی‌های لازم، آمار دقیق و رسمی‌ از تعداد این کودکان ندارند و در این سال‌ها مرکزی برای گردآوری داده‌های مربوط به این پدیده تشکیل نشده است.

شهرداری تهران در حالی از وجود ۱۵ هزار کودک کار و خیابانی خبر می‌دهد که بهزیستی استان تهران گفته این تعداد به هفت هزار نفر می‌رسد. آمار دقیقی اما در اختیار این سازمان‌ها نیست.

دفتر امور آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و امور اجتماعی دلیل آمار متفاوت سازمان‌ها را در “تعاریف” متعدد از کودکان کار و خیابان دانسته است. برخی آمارهای بدون منبع مشخص تحقیقاتی یا سرشماری، نشان می‌دهد که حدود ۶۰ درصد کودکان خیابانی، ایرانی هستند و ۴۰ درصد بقیه تابعیت غیرایرانی (افغان) دارند. از این تعداد، کودکان و نوجوانان دختر و پسر ۱۰ تا ۱۵ ساله نیز به گزارش فارس، در کارگاه‌ها و زیرزمین‌های غیراصولی و غیرایمن کار می‌کنند. کودکان ۷ یا ۸ ساله هم در کارگاه‌های حاشیه تهران به کار گرفته می‌شوند.

وزارت کشور سال ۹۷ طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان را اجرا کرد ولی بسیاری از کنشگران حقوق کودک در ایران پس از انتشار تصاویری از برخورد نامناسب مجریان با کودکان کار و خیابانی، به شیوه اجرای آن اعتراض کردند. این طرح بدون نتیجه ماند.

در انتظار کودکان خیابانی بیشتر

با وخیم‌تر شدن وضعیت اقتصادی در ایران، رسانه‌ها از گسترده‌تر شدن حضور کودکان خیابانی خبر می‌دهند. نگرانی جدی این است که کودکان کار به دلیل کاهش درآمد در این کارگاه‌های غیر مجاز فاقد شرایط مناسب کار، روانه خیابان‌ها شوند.

فشار گرانی‌ها و به دنبال آن کاهش یافتن درآمد خانوار نیز از مهم‌ترین انگیزه‌هایی است که می‌تواند به جمعیت کودکان خیابانی اضافه کند.

برخی گزارش‌ها اعلام کردند کودکان کار به ازای ۱۱ ساعت کار رقمی کمی ‌بیش از ۳۵۰ هزار تومان دستمزد دریافت می‌کنند. اما میزان دستمزد کودکان خیابانی به گفته برخی نهادهای حامی‌ حقوق کودک، روزانه تا ۱۰۰ هزار تومان هم می‌رسد.

شناسایی باندهای ساماندهی کودکان خیابانی

جمع‌آوری ضایعات و زباله‌گردی فعلا هم برای کودکان ایرانی و غیرایرانی نان و آب شده است و هم برای “باندها” و گروه‌هایی که این کودکان را ساماندهی می‌کنند.

همزمان با نگرانی‌ها از افزون شدن جمعیت کودکان خیابانی، فرزانه مروستی، مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران، از اجرای طرحی برای شناسایی به گفته او “باندهای مافیایی قاچاق کودکان خیابانی” خبر داده است.

در این طرح که قرار است از چهارشنبه ۲۰ آذر اجرا شود، نیروی انتظامی‌نسبت به شناسایی باندهایی اقدام می‌کند که به گفته خانم مروستی، کودکان را در سر چهارراه‌ها به کار گرفته و شب‌ها آنها را جمع‌آوری می‌کنند.

قرار شده در این طرح، سازمان بهزیستی با نیروی انتظامی‌ همکاری کند. بهزیستی همواره اعلام کرده که برای نگهداری از کودکان بی<سرپرست، بودجه لازم را ندارد چه برسد به نگهداری و حمایت از کودکان خیابانی.

همواره این ادعا وجود داشته که کودکان خیابانی توسط “باندهای مافیایی” سازماندهی و در مراکز و مناطق مختلف شهرها مستقر و پس از پایان ساعت کار دوباره به مراکز اقامتی حاشیه شهر بازگردانده می‌شوند. نتیجه ساعت‌ها “زباله گردی” آنها نیز در مراکز انباشت زباله و نخاله گردآوری و توسط پیمانکاران فروخته می‌شود.

اما سام بوربور، مدیر انجمن دیده بان حقوق کودک در ایران، در این باره به روزنامه “ایران”، گفته است که گروهی از پیمانکاران شهرداری” کودکان را “استثمار” و برای جمع آوری ضایعات، زباله و … راهی خیابان می‌کنند.

آمارهای موجود نشان می‌دهد حدود ۴۰ درصد کودک و نوجوان موسوم به کودکان خیابانی، تابعیت غیرایرانی دارند.

فرزانه مروستی، مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران، در گفتگو با ایلنا، وجود این کودکان وارد شده به ایران را تایید و در همین حال تصریح کرد که برای رفع مشکل باید موضوعاتی به شکل حقوقی و بین‌المللی و در حوزه ملی و فراملی حل شود.

به گفته وی، در سال‌های اخیر، تعدادی از کودکان افغان به صورت “قاچاق” وارد ایران شدند و چون فاقد سرپرست دارای اوراق شناسایی هستند، بهزیستی نمی‌تواند آنها را تحویل دهد.

این مسئول در استانداری تهران همچنین گفت که استانداری تهران مسئول شناسایی و برخورد با قاچاقچیان کودکان خیابانی نیست و فقط شاهد ورود غیرقانونی این اتباع است.

بسیاری از فعالان حقوق کودک همواره گفته‌اند تا زمانی که اقدامات ریشه‌ای برای برطرف کردن مشکلات اقتصادی خانواده‌های حاشیه نشین صورت نگیرد، در بر همان پاشنه قبلی می‌چرخد؛ بهزیستی و شهرداری چند کودک را از سطح خیابان جمع آوری می‌کنند ولی کودکان جدید جاهای خالی را پر می‌کنند.