به گزارش ایلنا، «وحید شقاقی شهری» اقتصاددان و استاد دانشگاه بر این باور است که با ۷ هزار میلیارد یارانه و ۹ هزار میلیارد تومان کالا، نمی‌توان کشور را از فقر نجات داد و باید طرحی نو درانداختند. او ابتدا به گزارشی از مرکز آمار ایران اشاره می‌کند که بر مبنای آن ۳۷ درصد از خانوارها کمتر از دهک سوم جامعه درآمد دارند: گزارش مرکز آمار که در سال ۹۴ منتشر شد، دهک سوم درآمدی جامعه را معیاری برای محاسبه فقر در میان ایرانیان قرار داده بود. بر این اساس مخارج و هزینه‌های ۳۷ درصد از خانوارها کمتر از دهک سوم درآمدی است. از سویی از آبان ۹۶ تا آبان ۹۷، قیمت کالاها به‌طور میانگین ۳۵ درصد بالا رفته است. در ضمن برای کالاهای اساسی و ضروری حتی از ۵۰ درصد هم فراتر رفته است. حتی به زعم من؛ این افزایش برای دسته دوم بیشتر از ۵۰ درصد است.

وی می‌افزاید: البته با توجه به بحران ارزی اخیر که چهارمین بحران ارزی است (دو بحران ارزی در سال‌های ۹۱ و ۹۲ و یک بحران اواخر سال ۹۶ که موجب شده است ارزش ریال در برابر دلار ۴۰۰ درصد پایین بیاید، نه ۳۷ درصد که ۵۰ درصد از جامعه درآمدهایشان کمتر از دهک مورد نظر مرکز آمار است. در نظر داشته باشید که تورم امسال ۲۵ درصد و تورم سال آینده هم به صورت میانگین ۳۵ درصد است. به هر صورت برداشت من این است که بیش از ۵۰ درصد از خانوارهای ما با معیارِ قرار دادن هزینه و درآمدهای دهک سوم به زیر خط فقر پرتاب شده‌اند.

شقاقی شهری با بیان اینکه در واقع شاهدِ حذف طبقه متوسط جامعه هستیم، گفت: طبقه متوسط پیوسته کوچک می‌شود و ما شاهد تشکیل نظام دو طبقه‌ خواهیم بود. یعنی چه کسی می‌ماند؟ یک اقلیت ۱۰ تا ۱۵ درصدی؛ ابرطبقه بهره‌‌مند. مابقی هم وارد فازِ دهک‌‌های کم درآمد می‌شوند. در چنین شرایطی یارانه یا سبد کالا برای خروج خانواده‌ها از زیر خط فقر اثربخش نخواهد بود. در کل هم سبدهای کالای مقطعی جمعیت را از فقر نجات نمی‌دهد و توفیری نخواهد داشت.

این استاد دانشگاه تاکید دارد: در ضمن تجربه منفی توزیع سبد کالا را در دولت یازدهم داشته‌ایم و دیدیم که برخی با وجود اینکه کلی در صف ایستادند نتوانستند تخم مرغ بگیرند. دیدیم چه اتفاقاتی در توزیع سبد کالا رخ داد و به نیشخند گرفته شد.

وی می‌افزاید: بدترین اتفاقات در زمینه توزیع سبد کالا در همین دولت یازدهم رخ داد. از دید من توزیع سبد کالا در شان مردم نیست و اصلا نمی‌تواند فقر را کاهش دهد. به دید من بهرین سیاست توزیع کارت هوشمند است. توزیع اقلام اساسی در این چارچوب در وضعیتی که خط فقر تشدید شده و ۵۰ درصد از جامعه زیر دهک سوم، جامعه درآمد دارند، به شدت لازم است. باید حمایت‌های مستمر را در دستور کار قرار دهیم و لازمه آن توزیع کارت هوشمند است. پیشتر هم گفته‌ام که در آمریکا به ۴۹ میلیون نفر کارت هوشمند تهیه اقلام مصرفی داده شده است.

این اقتصاددان با بیان اینکه دولت می‌تواند مثل دوران جنگ، اقلام اساسی (مرغ، برنج، چای و… ) را وارد کند و در قالب کارت هوشمند و با استفاده از شرکت‌های بازرگانی دولتی توزیع کند، گفـت: اینگونه مصرف‌کننده مختار است که با آن کالا هر کاری بکند مثلا در بازار بفروشد. ولی این کار تنها موجب می‌شود که کشور را از فقر مطلق و کمبود مواد غذایی خانوارها نجات دهیم. فقر در حال حاضر در خانوارهای ایرانی تبدیل به بحران شده است. می‌خواهم بگویم ما به سیاست حمایتی مستمر نیاز داریم نه سیاست‌های مقطعی و جزیره‌‌ای.

شقاقی شهری البته تاکید دارد که یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان با وضعیت موجود هیچ ارزش و قدرت خریدی ندارد: دولت باید یارانه سه یا چهار دهک بالای درآمدی را حذف کند. دولت در این زمینه اهمال کرد و سهل‌انگاری به خرج داد. متاسفانه دولت در مقابل حذف یارانه ثروتمندان مقاومت کرد و بیهوده وقت را از دست داد. در حال حاضر ۳۰ تا ۴۰ درصد از یارانه‌هایی که پرداخت می‌شود، عملا به دهک‌هایِ با درآمد بالا پرداخت شد که عملا اتلاف منابع است.

وی افزود: در این چند سال که از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها می‌گذرد، ۳۵۰ هزار میلیارد تومان یارانه توزیع شده است ولی واقعیت این است که نزدیک به نیمی از آن صرف پرداخت یارانه به ثروتمندان شد. اینها چه نیازی به یارانه داشتند؟ دقت کنید که سال ۹۸ سال سختی است. تورم و فقر سال آینده تشدید می‌شوند. تورم سال آینده به ۳۵ درصد می‌رسد و قدرت خرید مردم به شدت کاهش می‌یابد. از این رو نیاز است که یک دگرگونی اساسی در نظام بازتوزیع ثروت اتفاق بیفتد و یارنه‌ها شکل بگیرد.

نظام مالیاتی باید بار بازتوزیع ثروت را بر دوش بکشد

این اقتصاددان با بیان اینکه متاسفانه هیچ نظام کارآمد بازتوزیع ثروت در کشور نداریم، گفت: نظام مالیاتی که می‌توانست بار بازتوزیع ثروت را بر دوش بکشد، در خدمت ثروتمندان است. در کشور هیچ پایه مالیاتی که ثروت‌مندان را هدف بگیرد، نداریم و اصلا تصویب نشده است؛ مثل مالیات بر ثروت، مثل مالیات بر مجموع درآمد، مثل مالیات بر کالاهای لوکس، مثل مالیات بر سپرده‌های بالای ۱ میلیارد تومان، مثل مالیات بر اضافه واردات و مثل مالیات بر مصرف. قوانین مالیاتی ما در بازتوزیع ثروت فلج هستند. من منتظر بودم که مجلس بلاجبار در بازتوزیع ثروت دخالت کند؛ یعنی یک دگرگونی اساسی در نظام مالیاتی و نظام یارانه‌ای. متاسفانه شاهد تداوم اشتباهات گذشته هستیم.

وی تاکید کرد: در بودجه سال آینده هیچ پایه مالیاتی تصویب نشده است. هیچ دگرگونی اساسی را در نظام بازتوزیع ثروت نمی‌بینیم. اگر بازتوزیع ثروت با شناسایی دهک‌های ثروتمند درست انجام می‌شد، می‌توانستیم از ثروتمندان مالیات بگیریم تا با آن قدرت خرید خانوارها را افزایش دهیم. می‌خواهم بگویم که اصلاح امور نیازمند یک انقلاب اقتصادی است. برای رهایی از این وضع و نجات فقرا نیازمند تصمیمات سخت برای بازتوزیع ثروت خواهیم بود. در حال حاضر از فقرا و از تولیدکنندگان مالیات می‌گیرند اما برای آن ثروتمندی که چند منبع درآمدی دارد، پایه مالیاتی تعریف نمی‌کنند. باید بازتوزیع ثروت پیش از مسائل انجام می‌گرفت اما ما زیر بار تصمیمات سخت نمی‌رویم و تا هنگامی که دست به بازتوزیع ثروت نزنیم، نمی‌توانیم فقر را مدیریت کنیم و فقرا را نجات دهیم.

شقاقی با بیان اینکه نباید به حوزه‌هایی که عده‌ای در لوای آن ثروت اندوزی می‌کنند یارانه تخصیص داد، گفت: به بنزین، به انرژی و بسیاری حوزه‌های دیگر یارانه می‌‌دهیم. چه کسی از اینها استفاده می‌کند؟ بنزین را چه کسانی بیشتر از سایرین مصرف می‌کند؟ آن کسانی که چند خودرو دارند. پس یارانه‌ها در خدمت ثروتمندان است. در کل نهادهای بازتوزیع ثروت و نهادهای بازتوزیع یارانه‌ها در خدمت اغنیا هستند. دهک‌های کم درآمد توفیر چندانی از این وضعیت نمی‌برند. من انتظار داشتم تصمیمات بزرگی برای بازتوزیع ثروت و نظام مالیاتی گرفته شود. با این سیاست‌ها نمی‌توانیم ۵۰ درصد جامعه را که عنوان کردم از فقر نجات دهیم. البته نیاز داریم که در تمام حوزه‌ها ورود کنیم. همین حالا ۷۰ درصد از سپرده‌های عظیم کشور در اختیار یک درصد ثروتمند جامعه است. تجمع ثروت باید با مالیات بازتوزیع شود، اما اجازه نمی‌دهند در این زمینه قانونی وضع شود.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا ۹ هزار میلیارد تومانی که قرار است برای توزیع سبد کالا اختصاص داده شده است، کافی است، گفت: ۹ هزار میلیارد تومان در مقابل ۳۵۰ هزار میلیارد تومانی که برای یارانه‌ها تخصیص داده شده، هیچ است. ۹ هزار میلیارد تومان قدرت آن را ندارد که فقر را بشکند و زمین‌گیر کند. ما نیازمند بازتوزیع ثروت هستیم ما نیازمند اصلاح نظام مالیاتی و اصلاح نظام یارانه‌ای هستیم. بار دیگر تکرار می‌کنم هم نظام مالیاتی و هم نظام یارانه‌‌ای در خدمت دهک‌های پردرآمد، و ثروتمندان جامعه هستند. باید مردم را نجات داد اما با یک گل بهار نمی‌شود. این نظام دو طبقه‌‌ای را نمی‌توان با تصمیمات آنی و روزمره تغییر داد و دچار دگرگونی کرد.