برخی از تحلیل‌گران٬ صرف نظر از دیدگاه‌های مثبت و ایجابی که تحولات اخیر لیبی را به نفع ترکیه ارزیابی می‌کنند٬ معتقدند که تیم اردوغان باید از چند و چون بازی‌های آمریکا درک واقع‌بینانه‌ای٬ داشته باشد.

به گزارش خبرگزاری تسنیم، هفته‌ گذشته از منظر بررسی وضعیت روابط لیبی و ترکیه٬ هفته مهمی بود. چرا که دولت اردوغان با دو اقدام مهم٬ نشان داد که حالا حالاها با لیبی کار دارد و می‌خواهد به شکل تمام قد٬ از دولت وفاق ملی حمایت کند.

بنابر این٬ روز سه‌ شنبه هفته گذشته٬ شورای عالی امنیت ملی ترکیه در نشستی که به ریاست رجب طیب اردوغان رئیس جمهور این کشور تشکیل شد٬ به طور رسمی اعلام کرد که به حمایت از دولت فائز السراج٬ ادامه خواهد داد.

دو روز پس از آن نیز٬ اردوغان٬ یک بار دیگر و به شکل حضوری٬‌ میزبان فائز السراج نخست وزیر دولت وفاق ملی لیبی شد و این بار٬ امینه اردوغان همسر رئیس جمهور ترکیه نیز٬ با خانم نادیا رفعت همسر نخست وزیر لیبی به شکل رسمی دیدار کرد تا طرفین نشان دهند که دولت وفاق ملی را در چهارچوب پروتکل‌های رسمی دیپلماتیک می‌بینند و به تعمیق روابط آنکارا – طرابلس می‌اندیشند.

با این حال٬ برخی از تحلیل‌گران٬ صرف نظر از دیدگاه‌های مثبت و ایجابی که تحولات اخیر لیبی را به نفع ترکیه ارزیابی می‌کنند٬ معتقدند که تیم اردوغان باید از چند و چون بازی‌های آمریکا درک واقع‌بینانه‌ای٬ داشته باشد.

مهمت علی گوللر از تحلیل‌گران روزنامه جمهوریت٬ از کارشناسانی است که در این حوزه٬ دست کم به اندازه نویسندگان رسانه‌های هوادار حزب عدالت و توسعه٬ خوشبین نیست و ترجیح می‌دهد توجه دستگاه دیپلماسی ترکیه را به سناریوها و شیطنت‌های احتمالی واشنگتن٬ جلب کند.

اهمیت جغرافیای سیاسی

لیبی را با سوریه و مدیترانه٬ در یک جبهه ببینیم

مهمت علی گوللر ستون‌نویس روزنامه جمهوریت٬ ضمن اشاره به اهمیت توافق امنیتی و دریایی بین دولت اردوغان دولت السراج٬ به موضوع ارتباط زنجیره‌ای تحولات سیاسی منطقه اشاره کرده و نوشته است: عجیب نیست که وقتی به سیمای جغرافیای منطقه می‌نگریم٬ موضوع مهمی به نام همزمانی آغاز مشکلات سوریه و لیبی٬ توجه ما را به سوی خود جلب کرده و به خاطر می‌آوریم که از ۲۰۱۱ میلادی به بعد، به یک باره توجه همه قدرت‌ها بر روی این دو کشور متمرکز شد.

ناگهان همه به صرافت این افتادند که سوریه تحت رهبری بشار اسد و لیبی تحت رهبری معمر قذافی، باید به هر قیمتی شده، متحول شود.

هدف سیاسی خاصی در نظر گرفته شده بود تا به اقتدار این دو رهبر مهم پایان دهند و سرنوشت دو کشور عربی لیبی و سوریه، به تمامی تغییر پیدا کند.

در دو ماه اخیر نیز دیدیم که گونه‌ای خط و شبکه سیاسی از سوریه به سمت لیبی در حرکت است و قدرت نظامی و تسلیحاتی در این مسیر به جریان افتاد و همه چیز را تحت تاثیر قرار داد. لذا، تحلیل نقطه‌ای این تحولات، خطاهای تحلیلی بزرگی را به دنبال می‌آورد و لازم است حتماً با نگرشی به تابلوی کلان تحولات، این موضوع مهم را به یاد داشته باشیم که مساله، صرفاً محدود به دست به دست شدن قدرت در یک نقطه محدود نیست.

اهمیت تعامل ترکیه و ناتو

در لیبی٬ چه تغییر عمده‌ای روی داده است؟

برای درک عینی و واقعی فضای سیاسی و امنیتی سوریه و لیبی٬ لازم است به این اظهارات چهره‌های دیپلماتیک مرتبط با این موضوعات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای٬ توجه کنیم. تامل بر روی سخنان هر کدام از مسئولین و چهره‌های زیر، می‌تواند ابعاد تحولات اخیر را تا حد زیادی روشن کند:

۱. جیمز جفری نماینده ویژه رئیس جمهور آمریکا در پرونده سوریه گفت: حضور نظامی نیروهای ما در سوریه تا زمانی ادامه خواهد داشت که جنگ در سوریه برای کشور روسیه، عملاً به نقطه بن‌بست تبدیل شود.

۲. در دیدار بین رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و استولتنبرگ دبیرکل ناتو، گفته شد: ناتو در لیبی٬ به همان طرفی کمک می‌کند که مورد حمایت آنکارا است.

۳. گیر پدرسون فرستاده ویژه سازمان ملل متحد در پرونده سوریه٬ در گفت‌وگو با خبرنگاران اعلام کرد: در حال رایزنی و همکاری هستیم تا دور جدید گفت‌وگوهای مرتبط با تدوین قانون اساسی سوریه در ژنو از سر گرفته شود.

۴. ابراهیم کالین سخنگو و مشاور سیاست و امنیت ملی نهاد ریاست جمهوری گفت: روسیه و برخی کشورهای دیگر در خاک لیبی٬ به دنبال افزایش تنش و درگیری هستند.

۵. فرماندهی نیروهای آمریکایی مستقر در آفریقا اعلام کرده که نیروی هوایی روسیه چندین فروند هواپیمای جنگنده به لیبی فرستاده و این هواپیماها را در آنجا مستقر کرده است.

۶. برخی رسانه‌های روسی نزدیک به کرملین از این موضوع خبر دادند که چند تانک و زره‌پوش نیروی زمینی ارتش ترکیه در لیبی مشاهده شده‌اند.

۷. گفته شده که آمریکا به منظور مقابله با قدرت گرفتن روسیه در لیبی٬ به فکر آن است که در خاک همسایه لیبی٬ یعنی در تونس٬ نیروهای خود را مستقر کند.

۸. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه٬ پس از دیدار با فائز السراج نخست وزیر دولت وفاق ملی لیبی اعلام کرد: هم در روند گفت‌وگوهای برلین و هم در هم‌اندیشی‌های ناتو، با تمام توان از دولت وفاق ملی لیبی حمایت می‌کنیم. به باور ما، این گفته برخی مقامات سیاسی که معتقدند نمی‌توان حفتر را کنار نهاد٬ یک خطای آشکار است.

آمریکا٬ سوریه و کردها

به موازات تحولات لیبی٬ در سوریه نیز تحولات مهم دیگری در جریان است. ماجرا از این قرار است که آمریکایی‌ها به فکر این هستند که هر دو طیف سیاسی کردهای شمال سوریه٬ یعنی طیف پ.ک.ک و بارزانی را به هم نزدیک کنند.

مظلوم کوبانی فرمانده قسد (قوات سوریا دموکراتیک) اعلام کرد: دور نخست گفت‌وگو بین جریانات کُردی با موفقیت پایان یافته و وارد فاز دوم شده‌ایم. ما در کنار هم پیروز خواهیم شد و تاریخ خواهیم نوشت.

سخنان مظلوم کوبانی٬ نشان می‌دهد که همان فعالیت‌های تدریجی تیم جیمز جفری که از اواسط سال ۲۰۱۹ میلادی آغاز شده بود٬ حالا رفته رفته در حال ثمر دادن است.

جیمز جفری٬ در فاز نخست٬ با فواد علیکو وارد گفت‌وگو شد. او یکی از سران گروه‌های کُردی نزدیک به بارزانی یعنی «شورای میهنی کردهای سوریه» (ENKS) است که به درخواست جفری٬ با مظلوم کوبانی دیدار کرد. سپس جفری شخصاً به استانبول آمد و با سران دیگر احزاب نزدیک به بارزانی هم دیدار کرده و پروژه واشنگتن را با آنان در میان نهاد.

البته فقط دیپلمات‌های آمریکایی وارد میدان نشدند و برای تکمیل روند سیاسی – نظامی٬ ژنرال آمریکایی مهم منطقه یعنی فرانک مک کنزی نیز به دیدار مظلوم کوبانی رفت.

جیمز جفری امیدوار بود که کردهای سوریه را به ترکیه نیز نزدیک کند. به همین خاطر در ترکیه٬ در وصف سربازان ترکیه که در شمال سوریه جان خود را از دست داده بودند٬ واژه «شهید» را به کار برد و پس از دیدار با مقامات آنکارا به اقلیم کردستان عراق رفته و با رئیس اقلیم یعنی نیچیروان بارزانی دیدار کرد.

سپس دوباره سراغ مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه رفته و پس از آن نیز با نعمت داود یکی دیگر از سران شورای میهنی کردهای سوریه دیدار کرد. در همین حال و به موازات این ترافیک دیپلماتیک٬ آمریکا در شمال شرق سوریه و در حسکه٬ برای تسلط کردها بر چاه‌های نفتی٬ به آنها سلاح و تجهیزات داد.

در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت: آمریکا از همه این تحرکات٬ سه هدف اساسی دارد:

۱. تبدیل سوریه به باتلاقی برای روسیه.

۲. رساندن ترکیه و روسیه به نقطه چالش٬ تقابل و درگیری در برابر هم در هر دو میدان سوریه و لیبی.

۳. با سوء استفاده از اختلافات ترکیه و روسیه٬ یک منطقه نفتی در اختیار کردها قرار داده و برای آن٬ ساختار و موقعیت خاصی تعریف کند. در صورتی که اهداف آمریکا در این بازی پیچیده بر اساس خواسته‌های تیم جفری پیش برود٬ آمریکا رفته رفته همه را به انتخاب بین بد و بدتر سوق خواهد داد و کاری می‌کند که حزب اتحاد دموکراتیک کردهای سوریه (پ.ی.د) صاحب یک ساختار فدرالی شود.

یکی از مهم‌ترین مشکلات ترکیه در گستره تحولات مزبور٬ این است که از فقدان یک استراتژی فراگیر و روشن٬ رنج می‌برد. لازم است به این خطای سیاست خارجی دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه اشاره شود که به قیمت دستیابی به امکان نفوذ و سازماندهی مخالفین سوری در غرب فرات، ناچار شده اجازه دهد که کردها در شرق فرات، صاحب یک موقعیت و گذرگاه مهم باشند.

سیاست غلط حزب عدالت و توسعه در ارتباط با آمریکا و روسیه را باید نوعی از نئو عبدالحمیدگرایی نامید که پیامدهای سختی به بار خواهد آورد. ترکیه به شدت محتاج این است که به جای نمایش دادن رابطه خود با روسیه به مثابه یک رابطه تاکتیکی٬ نشان دهد که آمریکا را به عنوان یک خطر جدی می‌بیند و در گستره مهم و حساس سوریه٬ لیبی و مدیترانه٬ با روسیه به شکل استراتژیک همکاری می‌کند.