عبدالباری عطوان سردبیر روزنامه اینترنتی رای الیوم نوشت: سوریه مانند شکاری بود که بیش از شصت کشور قصد صید آن را داشتند، اما سرانجام توانست از دام عربستان و قطر بگریزد.

سردبیر روزنامه اینترنتی رای الیوم با اشاره به اعترافات اخیر نخست وزیر سابق قطر وفاش شدن اسرار توطئه آمریکا و برخی کشور‌های عربی علیه سوریه نوشت: مصاحبه‌های شیخ حمد بن جاسم آل ثانی نخست وزیر و وزیر خارجه سابق قطر قابل توجه است و توجه بینندگان و خوانندگان زیادی را چه از بین شهروندان عادی یا مسئولان بلندپایه به خود جلب کرده است زیرا این فرد ساده، بی تکلف و با جسارت سخن می‌گوید و برخلاف عادت مسئولان عرب، هربار از اطلاعات و واقعیت‌های متعددی پرده برمی دارد.

وی (بن جاسم) در مصاحبه اخیر خود که اختصاصیِ تلویزیون رسمی قطر بود -و نه شبکه الجزیره که او یکی از موسسان آن بوده و از این بابت پشیمان است-، به موضوعات متعددی در تشریح مواضع کشورش پرداخت که از جمله مهمترین آن‌ها موضوع سوریه بود. او در این موضع گیری تلاش کرد قطر را از برخی جوانب اختلاف با عربستان -برادر بزرگتر- تبرئه کند و این کشور را به خاطر ضدیت با موضع قطر آن هم بعد از هماهنگی و ائتلاف بین دو طرف سرزنش کند، اما این سرزنش‌ها گوش شنوایی پیدا نکرد وهمچنان که شاهد هستیم این روز‌ها تحولات مستمر سوریه، به نفع هیچ یک از دو طرف بویژه دوحه نیست.

شیخ حمد بن جاسم فاش کرد که با ملک عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه سعودی دیدار و طرح قطر برای هماهنگی با نیرو‌های آمریکا و ترکیه به منظور دخالت در سوریه را در اوایل بحران به وی ابلاغ کرده است. ملک عبدالله ضمن استقبال از این طرح به او چراغ سبز نشان داد و گفت: «ما با شما هستیم. این کار را بکنید و ما هم با شما هماهنگ می‌شویم، اما شما این موضوع را به عهده بگیرید».

بن جاسم افزود: بعد بر سر شکار با هم به رقابت پرداختیم و از چنگ ما بیرون شد.

مهمتر از آن، این که شیخ بن جاسم اعتراف کرد که همه در بحران سوریه حتی در حمایت از جبهه النصره دخالت داشتند آن هم با هماهنگی کامل با نیرو‌های آمریکایی -آژانس اطلاعات مرکزی (سیا) – که بر توزیع همه چیز از جمله پول و سلاح نظارت داشت و وقتی که النصره از مقبولیت افتاد و در لیست تروریسم قرار گرفت حمایت از آن هم متوقف شد.

ما از پاسخ مقامات سعودی به این اطلاعات، اطلاعی نداریم همان طور که نمی‌دانیم آیا این اطلاعات و سایر مسائل مطرح شده در مصاحبه از شدت اختلاف عربستان با قطر کاسته و دو کشور را به هم نزدیک کرده است یا خیر. اما چیزی که می‌دانیم این است که این افشاگری برای دولت سوریه و طرفدارانش که در سال‌های گذشته از آن حمایت کرده اند بسیار خوشایند بوده است زیرا این مسئله اثبات کننده دیدگاه آن‌ها از ابتدای بحران مبنی بر این بود که توطئه‌ای خارجی به رهبری آمریکا برای تغییر نظام دمشق با هدف تجزیه و تقسیم سوریه وجود داشته است.

سوریه واقعا شکاری بود که شکارچیانی از بیش از شصت کشور بر سر پوست آن با هم رقابت می‌کردند؛ همان‌ها که تحت عنوان گروه «دوستان سوریه» به رهبری آمریکا به هم ملحق شدند و نقش عربستان و قطر در حمایت مالی و تسلیحاتی خلاصه می‌شد. اما سایر کشور‌های عربی تنها نقش تحلیل گر یا شاهد دروغگو را داشتند.

رقابت شکارچیان با یکدیگر، عامل فرار شکار از دام عربستان و قطر نبود و اگر بود علتی حاشیه‌ای به شمار می‌آمد. البته برادران سوری باید ما را به خاطر تکرار استفاده از وصف ناخوشایند «شکار» ببخشند، چون به قول معروف کسی که از کفر بگوید خودش کافر نیست. عوامل اصلی این اتفاق، مقاومت نظام و عدم فروپاشی نهاد‌های آن بود که بارزترین آن‌ها دو نهاد نظامی و امنیتی بودند و نیز وجود پایگاه مردمی که زیاد یا کم، گرد این دو نهاد و رهبرشان در دمشق حتی در سخت‌ترین لحظه‌ها حلقه زدند و مقاومت کردند آن هم در شرایطی که رسانه‌های وابسته به امپراطوری‌ها و موسسات عظیم با بودجه‌های میلیاردی بر طبل جنگ کوبیدند و رسانه‌های سوری در غیبت کامل به سر می‌بردند، هرچند انتقاد‌های زیادی به این رسانه و حرفه‌ای بودنش وارد است. ‍{توضیح نویسنده: رسانه‌های سوری با تصمیم اتحادیه عرب و وزرای اطلاع رسانی کشور‌های عضو آن، از ماهواره‌های عربی بویژه عرب ست حذف شدند}.

شیخ حمد بن جاسم خیلی‌ها را هفت سال به عقب برد مخصوصا وقتی به دمشق رفت و پیشنهاد پرداخت پانزده میلیارد دلار را به عنوان نخستین قسط مطرح کرد به شرطی که سوریه از ایران دور شود و به اصطلاح به «محور اعتدال» عربی بپیوندد. از قضا عربستان، قطر را از کرسی فرماندهی پرونده سوریه پایین کشید. شیخ بن جاسم در مصاحبه‌ای دیگر با روزنامه فایننشال تایمز که مورد تشویق‌های بیشتری قرار گرفت ضمن ابراز ناخرسندی از این اقدام عربستان گفت که نتیجه آن نزدیکی قطر به روسیه و به صورت غیرمستقیم به سوریه بود که در پی آن قطر به باقی ماندن بشار اسد در حکومت راضی شد و به دنبال راه حل مسالمت آمیز برای بحران بود. قطر با محاصره کشور‌های عربی نیز رو به رو است که از بارزترین علل آن نزدیکی این کشور و پیوند‌های عمیقش با ایران است. خیلی‌ها در مورد سوریه اشتباه کردند و خیلی‌ها نیز برای ارتکاب اشتباهات بزرگ تری در منطقه از طریق ائتلاف با آمریکا و اسرائیل علیه محور مقاومت آماده می‌شوند. این تعداد اگر از اشتباه نخست خود در مورد سوریه و لیبی و مخصوصا عراق با کمترین خسارت ولو به صورت موقت نجات یافتند گمان نمی‌بریم که بار دوم هم به همین شکل نجات یابند.

وضع سوریه این روز‌ها به سرعت رو به بهبود می‌رود و هیئت‌های دیپلماتیک و نیز تاجرانی که به دنبال فرصت سرمایه گذاری با توجه به نزدیک شدن زمان بازسازی این کشور هستند به سمت سوریه سرازیر شده اند. کافی است اشاره کنیم سعد الحریری نخست وزیر لبنان و عامل عربستان در این کشور که از بارزترین مخالفان بشار اسد بود و از هیچ توهین و بدگویی علیه او دریغ نکرده بود امروز (دیروز) بخشنامه‌ای برای منصوب کردن سفیر جدید لبنان در دمشق امضا کرد و یک هیئت پارلمانی اردنی هم بعد از هیئت تونسی برای سفر به پایتخت سوریه آماده می‌شوند.

رابطه ائتلافی و راهبردی میان قطر و ایران و میان قطر و ترکیه – البته دومی با شدت کمتر- در کنار سایر عوامل از دلایل تنش در روابط میان عربستان و محور آن با قطر است. قطر دو گزینه پیش رو دارد. یا این رابطه را به طور کلی قطع کند و به جرگه عربستان بپیوندد، البته در این صورت باید در صندلی‌های عقبی بنشیند. یا این که به بحران و تنش ادامه بدهد.

توضیحات و انعطاف در موضع شیخ بن جاسم، بر همسایه سعودی اش تاثیر چندانی نخواهد داشت و سخت بتوان قلب سنگی او را نرم کرد زیرا بن جاسم از گذشته صحبت می‌کند و به مقتضیات آینده، اعم از مثبت و منفی، اشاره‌ای ندارد. حاکم امروز عربستان با حاکم این کشور در پنج سال گذشته متفاوت است و بن جاسم که به هوش او معترفیم باید این حقیقت را به خوبی درک کند.

آریا