رأی دهندگان کریمه، در مخالفت با دولت کودتا در کی‌یِف، با شرکت در یک همه‌پرسی، به‌ترک اوکراین و پیوستن دوباره به روسیه رأی می‌دهند که موجب خشم ناتو شده است. احتمالاً درباهٔ “تجاوز روسیه” به اوکراین و اینکه چگونه باید از آن جلوگیری شود، باید شنیده باشید. من این وضعیت را از سال ۲۰۱۴ / ۱۳۹۳ در رسانه‌ها به‌دو زبان انگلیسی و روسی دنبال کرده‌ام و چند نتیجه گرفته‌ام و ازجمله اینکه اوضاع کنونی اوکراین نتیجه تجاوزات روسیه نیست، بلکه نتیجه تجاوزات سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، به‌رهبری آمریکا است.

روسیه، با اتفاقاتی که در جوار مرزهای غربی‌اش در جریان است، در موقعیتی بسیار تدافعی قرار دارد. از زمان تخریب و فروریزی اتحاد شوروی، پیش‌رَوی کردن خصمانهٔ ائتلاف ناتو به‌رهبری ایالات متحده به‌سوی شرق، همواره ادامه داشته است. این جریان به‌رغم تعهد ایالات متحد آمریکا به گسترش ندادن ناتو به شرق آلمان در اواخر جنگ سرد بوده است. با نقض آشکار این تعهد، ناتو به‌هدف مهار کردن روسیه به‌ سمت شرق گسترش یافت. روس‌ها ابله نیستند و نمی‌خواهند کشورشان دوباره ویران شود. هفت سال پیش در اوکراین کودتایی انجام گرفت. دولتی منتخب به‌وسیلهٔ نیروهای طرفدار اتحادیهٔ اروپا، ناتو، و نیروهای فاشیستی و ملی‌گرایان در اوکراین، با خشونت سرنگون شد و در کشور اوکراین که از نظر تاریخی همیشه با روسیه روابطی دوستانه داشته بلافاصله عملیات “روسی زدایی” شروع شد. این عملیات همچنین ممنوعیت استفاده از زبان روسی در این کشور را شامل گردید. در اودسا در روز اول ماه مه فاشیست‌ها معترضان به کودتا را به داخل ساختمان اتحادیه کارگری راندند و این محل را با افراد داخل آن سوزاندند. بسیاری از محصور شدگان خاکستر شدند. فعالیت دومین حزب سیاسی مردمی اوکراین یعنی حزب کمونیست اوکراین فوراً ممنوع شد. در واکنش به کودتا و اقدام‌های ضد روسی نیروهای فاشیست، اهالی دونباس و کریمه تصمیم به جدایی از اوکراین گرفتند. تجزیه اوکراین به‌سرعت و در خلال تنها چند ماه پس از کودتا اتفاق افتاد. شبه‌جزیرهٔ کریمه که صدها سال بخشی از روسیه بود بلافاصله همه‌پرسی‌ای به‌منظور پیوستن دوباره به فدراسیون روسیه برگزار کرد. مردم کریمه روسی شناخته می‌شوند و روسی صحبت می‌کنند. تنها در سال‌های دهه ۱۹۵۰ / ۱۳۲۹ بود که کریمه از سوی اتحاد جماهیر شوروی به جمهوری شوروی اوکراین واگذار شد. در این همه‌پرسی‌ مورد اشاره حدود ۹۶ درصد از مردم کریمه رأی دادند که به فدراسیون روسیه بازگردند.

کریمه از نظر استراتژیکی برای روسیه مهم است و به‌همین دلیل است که فدراسیون روسیه برای محافظت از این شبه‌جزیره در برابر اوکراین کودتا زده و حامیان همه جانبه‌اش در ناتو، نیروهایی به آنجا اعزام کرد. در طول هفت سال گذشته دولت دست نشاندهٔ اوکراین که مورد حمایت اتحادیه اروپا و ناتو است، به‌شدت در تلاش بوده است تا کریمه را دوباره تصرف کند. اوکراین کودتا زده راه‌ها و تجهیزات برق و آب کریمه را قطع کرد. کریمه‌ای‌ها و روس‌ها با ساختن پل‌هایی گسترده و نیروگاه‌ها و خطوط انتقال برق، همه این مشکلات را حل کردند، اگرچه حل وضعیت آب شیرین دشوارتر بوده است. کریمه بار دیگر بخشی از روسیه شده است. قسمت شرقی اوکراین و در همسایگی روسیه، یعنی منطقه “دونباس”، نیک‌بختی کریمه را نداشته است. مردم روسی زبان دونباس که ازنظر تاریخی از دوستان روسیه‌اند، پس از آن کودتای خونین در اوکراین سعی در پیوستن به فدراسیون روسیه را داشتند که کرملین نپذیرفت، زیرا احتمال شروع جنگی بزرگ را افزایش می‌داد. دولت روسیه تلاش زیادی کرد تا درگیر نشود و تنها بمباران و گلوله‌باران مردم شهرهای مرزی را با نگرانی و وحشت نظاره کرد، مردمی که تنها گناه‌شان به‌رسمیت نشناختن حکومت کودتا و جرئت صحبت کردن به زبان روسی که زبان مادری‌شان بود. بدتر از این‌ها، نظامیانی بودند که بر لباس‌شان نشان نازی‌ها (اسواستیکا یا صلیب شکسته) زده بودند، نظامیانی که مرتکب این جنایت‌ها می‌شدند و خودشان را “بخش راست‌ها” و “باندرُف” (به‌افتخار استپان باندرا، جدایی‌طلب مشهور نازی و ناسیونالیست که در اواخر جنگ جهانی دوم با نیروهای شوروی جنگید) نام گذاردند. هم‌سویی اوکراین کودتا زده با نازی‌ها موجب گردید که مردم دونباس به جمهوری‌هایی مختلف همچون جمهوری خلق دونتسک و جمهوری خلق لوهانسک تقسیم شوند و به‌مدت هفت سال هدف حمله‌ها و تحریک‌‌هایی بسیار از سوی این دارودسته قرار گیرند.

درحالی که دولت روسیه مصرانه سیاست عدم مداخله خود را پیش می‌برد، بسیاری از روس‌ها، سازمان‌های روسی، و مردم سراسر جهان به بقای جمهوری‌های نوپای مردمی کمک کرده‌اند. در بیشتر مناطق دونباس دو جمهوری خلق دونتسک و لوگانسک دولت‌هایی عملاً موجود و واقعی‌اند و این امر نارضایتی دولت کودتایی و سرسپرده به اتحادیه اروپا و ناتو را موجب شده است. از آنجا که وضعیت دونباس در هفت سال گذشته وخیم بوده است دولت روسیه به مردم آنجا اجازه دسترسی آسان به تابعیت روسیه را داده و بسیاری از آنان اکنون گذرنامه روسی دارند و این نیز وضعیت فعلی را پیچیده‌تر کرده است.

این مختصری بسیار فشرده از تاریخ اخیر اوکراین بود. حال، چشم‌انداز آیندهٔ اوکراین چگونه است؟ اوکراین حتی پس از جدا شدن منطقه‌هایی از آن هنوز کشور کوچکی نیست. با این‌همه، این کشور بسیار فقیر است و از سطح استاندارد زندگی‌ای نسبتاً بالای آن در زمان شوروی (تا اوایل سال‌های دهه ۱۹۹۰/ ۱۳۶۹) به مرتبهٔ فقیرترین کشور اروپایی سقوط کرده است. آینده با شکوهی که اتحادیه اروپا و ناتو به مردم اوکراین وعده داده شده بود تحقق نیافت. بیشتر مؤسسه‌های صنایع و کشاورزی در شرق اوکراین قرار داشتند. پترو پوروشنکو، رئیس‌جمهور دست‌نشاندهٔ کودتا، چنان بد بود که یک کمدین تلویزیون، ولادیمیر زلنسکی، یعنی کسی که با وعدهٔ ایجاد روابطی بهتر با روسیه نامزد شده بود ولی هرگز به این وعده عمل نکرد، رئیس‌جمهور دست نشانده را در انتخابات شکست داد. درواقع زلنسکی را که لباس نظامی بر تن می‌راند و می‌چرخد در تلویزیون نشان داده می‌شود. بنابراین، با توجه به ضعف و چشمگیر نبودن بخش صنعت، کشاورزی، و منابع طبیعی، و در نبود کمک واقعی از اتحادیه اروپا و ناتو، آنچه برای اوکراین به‌جا مانده انبوهی از مشکلاتی جدی است.

در سال جاری میلادی وضعیت بار دیگر در حال حاد شدن است، گرچه هیچ‌گاه درواقع عادی نبوده است. یک عامل مهم در این زمینه نزدیک شدن پایان ساخت خط لوله نورداستریم دو است که همانند خط لوله نورداستریم یک با دُور زدن مسیرهای زمینی در اوکراین و لهستان، گاز روسیه را مستقیماً به آلمان انتقال می‌دهد. بین اوکراین و فدراسیون روسیه در حال حاضر در مورد هزینه‌های بالای حمل‌و‌نقل گاز از مسیر اوکراین به اروپا و پرداخت نشدن گاز مصرفی (۱۷ میلیارد دلار همراه با جریمه بالقوه ۱۸ میلیارد دلاری) اختلاف وجود دارد.

شرکت‌های گاز آلمان و فدراسیون روسیه توافق کردند که خط لوله ۷۶۰ مایلی انتقال گاز به آلمان و بقیه کشورهای اتحادیه اروپا را بسازند. خط لوله نورداستریم دو میان وایبورگ روسیه و گریفسوالد آلمان در زیر دریای بالتیک قرار دارد. شروع ساختمان خط لوله اول در سال۲۰۱۱ / ۱۳۹۰و خط لوله دوم در سال ۲۰۱۸ / ۱۳۹۷بود. خط لوله نورداستریم دو تقریباً کامل شده است و تنها ۹۳ مایل از آن باقی مانده است تا تکمیل شود. در کار ساختن این دو خط لوله، دولت‌های ترامپ و بایدن و برخی از کشورهای ناتو مانع‌هایی ایجاد کردند، زیرا به‌باور آن‌ها این دو پروژه “نفوذ روسیه را در منطقه افزایش می‌دهد”. علاوه بر این، ایالات متحده می‌خواهد گاز طبیعی خودش را که به‌شیوهٔ ضد زیست‌محیطی “شکست هیدرولیکی” استخراج می‌کند، به‌صورت مایع به‌فروش برساند. مانع‌تراشی‌ها از تحریم شرکت‌های ساختمانی در این پروژه فراتر رفته و به استقرار کشتی‌ها و زیردریایی‌های جنگی به‌منظور تهدید کارگران رسیده است.

اوکراین جنگ در منطقه دونباس را از سر گرفت و زلنسکی (رئیس‌جمهور اوکراین کودتازده) کوشش کرد ترکیهٔ (عضو ناتو) را وادار سازد تا در دعوایش بر سر کریمه بر ضد روسیه مداخله کند. اردوغان اظهار داشت ترکیه “از تمامیت ارضی و استقلال اوکراین به‌شدت دفاع خواهد کرد.”

بدیهی است که دولت کودتا در اوکراین در حال آماده شدن برای برخوردهایی بیشتر بر ضد جنبش استقلال دونباس و احتمالاً کریمه است.

به‌نظر می‌رسد که تمامی این تلاش‌ها به‌منظور عضویت اوکراین در ناتو و ورود نیروهای ناتو به اوکراین است. روسیه به‌صراحت اظهار داشته است که حضور ناتو در اوکراین پذیرفته‌نشدنی است. ایالات متحده و کشورهای عضو ناتو در اتحادیه اروپا، منطقه را به‌آستانه جنگ خواهند رساند. درعین‌حال، در این هفته ایالات متحده دو کشتی جنگی، ناو هواپیمابر روزولت، و ناو تهاجمی مسلح به موشک‌های هدایت‌پذیر دونالد کوک را به دریای سیاه می‌فرستد تا به رئیس‌جمهور زلنسکی اطمینان دهد که او از “پشتیبانی کامل” آمریکا برخوردار است.

وضعیت فعلی در آن‌چه از اوکراینی درهم‌شکسته و سرزمین‌های سابق آن مانده است نتایجی بسیار بد به‌ویژه برای مردم اوکراین می‌تواند در بر داشته باشد. البته بدترین نتیجه، ممکن است برخورد مستقیم بین ایالات متحده و روسیه باشد که می‌تواند به‌سرعت به جنگ همه‌جانبهٔ هسته‌ای تبدیل شود. احتمال این نتیجه به‌دلایلی بسیار، از جمله انهدام کامل دو طرفِ جنگ، مطمئناً بسیار بعید است.

محتمل‌ترین اتفاق ممکن، با تأسف برای آنچه از اوکراین به‌جای مانده، این است که رئیس‌جمهور زلنسکی متوجه خواهد شد که حمایت ناتو پوچ بوده است. تضمین‌هایی مشابه از سوی ناتو در ۲۰۰۸ / ۱۳۸۷ به گرجستان داده شدند و هرگز عملی نشدند. در واقعیت امر، جورج دبلیو بوش، رئیس‌جمهور وقت، عضویت گرجستان و اوکراین را در ناتو خواهان شد. در آنجا نیز یک خط لوله مورد بحث و مشاجره بود.

نیروهای استقلال‌طلب دونباس کاملاً مسلح هستند و با کمک فدراسیون روسیه از قلمرو خویش دفاع خواهند کرد. فدراسیون روسیه از قبل اعلام کرده است که حضور نیروهای ناتو در اوکراین را پذیرفتنی نمی‌داند. اوکراین دروازه نظامی‌ای استراتژیک برای ورود به روسیه است. ساختن خط لوله به‌پایان خواهد رسید و اوکراین فرصت این را خواهد یافت تا با بحران‌های داخلی خودش مقابله کند.

تنها مذاکرات سیاسی‌اند که می‌توانند به انجام آتش‌بسی پابرجا و صلحی بلندمدت در اوکراین منجر شوند. این، همان چیزی است که برای کاهش این بحران لازم است و به‌نفع مردم اوکراین، کشورهای اتحادیه اروپا، روسیه، و ایالات متحده است.

نوشته: کری روتنکرانز

نامۀ مردم