گستره تمدنی حوضه آبریز زاینده‌رود در استان اصفهان موجب شکل‌گیری شهرها و آبادی‌های بی‌شماری طی چند سده و حتی هزاره گذشته شده است. زندگی در این آبادی‌ها به مدد تقسیم و بهره‌برداری جریان آب زندگی‌بخش زاینده‌رود میسر شده است. با این وجود، طی حداقل دو دهه گذشته، ترکیبی از سوءمدیریت، ناکارآمدی و بی‌تعهدی در مدیریت آب زاینده‌رود موجبات نابودی و مرگ بسیاری از آبادی‌های کوچک این گستره تمدنی ریشه‌دار و افول زندگی در بسیاری از نقاط شهری آن شده است. این معضل موجب اعتراضات دامنه‌دار کشاورزان، این قشر تولیدگر زحمت‌کش، اما مظلوم شده است. در این میان، ورزنه و کشاورزان آن با توجه به موقعیت خاص شهر – به‌عنوان آخرین نقطه شهری پایین‌دست زاینده‌رود – متحمل خسارات و زیان‌های جبران‌ناپذیر بسیاری شده است. از همین رو، کشاورزان ورزنه‌ای عموما در خط مقدم اعتراضات حقآبه‌داران غرب و شرق حوضه آبریز زاینده‌رود در استان اصفهان بوده‌اند.

در همین رابطه، گفتگویی داشته‌ایم با حسین اظهری رییس شورای اسلامی شهر ورزنه، پیرامون وضعیت شهر در سال‌های کاهش و تقریبا قطع دسترسی کشاورزان به حقآبه‌های قانونی‌شان. وی در ابتدای بحث با اشاره به مهاجرت جوانان از ورزنه گفت:‌ در پی بروز مشکلات ناشی از بی‌آبی و بی‌توجهی به وضعیت ورزنه، آن گروه از جوانان ورزنه که تمکن مالی داشتند به شهرهایی همچون اصفهان و حتی تهران مهاجرت کردند و با خرید خانه در آنجا زندگی تازه‌ای را آغاز کردند اما آن بخش از جوانان که سرمایه‌ای نداشتند ناچار از مراجعه برای کار به شهرهای اصفهان، کوهپایه، هرند، نائین و حتی اردکان و یزد شدند. آنها آنجا کار می‌کنند و بعد از اتمام کار روزانه‌شان به ورزنه بازمی‌گردند و مرتبا در جاده در حال رفت و آمد هستند. حدود صد الی دویست نفر از جوانان به این شیوه امرار معاش می‌کنند. وضعیت مالی‌شان هم به گونه‌ای نیست که بتوانند در این شهرها خانه خریداری کرده و اقامت دائم در آنجا داشته باشند. به‌عنوان نمونه، برخی هر روز ۱۷۰ کیلومتر راه را طی کرده و به اردکان برای کار می‌روند. آنها در اردکان در همان کارخانجات کاشی‌سازی و صنایعی کار می‌کنند که چرخ تولیدشان با آب‌های دریغ شده از خود جوانان ورزنه می‌چرخد.

بعضی از مردم قادر به پرداخت قبض آب و برق و گاز نیستند

وی ادامه داد: این مسائل موجب عصبانیت ورزنه‌ای‌ها شده است. اکنون بسیاری از افراد سالخورده با یارانه یا با کمک‌ نهادهایی همچون کمیته امداد امام خمینی زندگی خود را با مشقت بسیار طی می‌کنند. بسیاری از آنها قادر به پرداخت قبوض ادارات آب و برق و گاز خود نیستند و برای پرداخت آنها، به شورای شهر، بخشداری و یا کمیته امداد مراجعه می‌کنند. اکنون این ادارات هم، طلب‌های بسیاری از مردم دارند که به خاطر نداری مردم، قابل وصول نیستند.

اظهری با بیان اینکه روحیه مردم شهر بسیار خراب شده، عنوان داشت: مردم ورزنه و کشاورزان آن کسانی بودند که تمکن مالی قابل توجهی داشتند. در بین آنها کم نبودند کسانی که با تولید صد تن گندم، ۲۰ الی ۳۰ تن پنبه، چغندر قند و محصولات دیگر و فروش آنها به دولت، در هر سال بین ۱۰۰ الی ۲۰۰ میلیون تومان درآمد داشته باشند. اما اکنون یارانه جای درآمدهای میلیونی سابق مردم را گرفته و جوانانشان هم برای کسب درآمد ناگزیر از دوری از خانواده‌شان شده‌اند.

مشاغل جایگزین حوزه توریسم نهایتا ۵ الی ۱۰ درصد از کل جمعیت بیکار را پوشش داده‌اند

رییس شورای شهر ورزنه در رابطه با ایجاد مشاغل جایگزین برای مردمی که سابقا اشتغال به کشاورزی داشته‌اند، گفت: کسی از بیرون شهر کاری برای اشتغال و درآمدزایی مردم ورزنه انجام نداده است. هر اتفاقی که افتاده به اتکای تلاش خود مردم بوده است. در مشاغل جایگزینی همچون پرورش ماهی، فرد باید چندین سال رنج و زحمت فراوان را متحمل بشود تا بالاخره بتواند درآمد قابل قبولی را کسب نماید. شغل‌های جایگزین بسیار کم‌شمار هستند. توریسم، بوم‌گردی و رستوران‌های سنتی که ازجمله مشاغل جدید شکل‌گرفته طی سال‌های اخیر در ورزنه هستند نهایتا توانسته‌اند ۵ الی ۱۰ درصد از کل جمعیت بیکار را تحت پوشش خود قرار دهند.

ورزنه‌ای‌ها سر در گریبان خودشان دارند

وی سپس در اشاره به فضای کنونی شهر گفت: مشکلات یادشده عوارض بسیار بدی را برای ورزنه‌ای‌ها داشته است. از فرط ناامیدی، برخی از جوانان به اعتیاد کشیده شده‌اند. نرخ طلاق و افسردگی به شدت در حال افزایش است. مردم سر در گریبان خودشان دارند و بسیار دلمرده شده‌اند. کسی دیگر از مجالس و جلسات گفتگو و شادی استقبال نمی‌کند. ورزنه بسان یک شهر مرده شده چراکه جایی که در آن آب نباشد، مرده است.

اظهری با بیان اینکه مردم نتوانستند جلوی قدرت‌هایی که آب را از آنها دریغ داشته‌اند بگیرند، اظهار داشت: اصناف کشاورزی هم حرف‌های زیادی می‌زنند اما آنها نیز در عمل کاری نتوانستند انجام دهند. دیوان عدالت اداری و شورای نگهبان در پی شکایات حقآبه‌داران، رای به نفع کشاورزان صادر کرده‌اند اما در عمل اتفاق مثبتی برای کشاورزان به وقوع نپیوست. وقتی مردم مشاهده کردند که در سطح کلان مطالباتشان پیشرفت نمی‌کند به شدت سرخورده شدند.

مسئولان به اعتراضات حقآبه‌داران به چشم یک امر روزمره نگاه می‌کنند

رییس شورای شهر ورزنه در پایان، گفت: بعد از سال‌ها اعتراض و فعالیت از سوی حقآبه‌داران، اکنون دیگر در چشم مسئولان اعتراضات آنها تبدیل به یک امر روزمره شده و آن را جدی نمی‌گیرند. گفتنی است از ۱۵ سال پیش به این سو، وضع مردم در پی عدم دسترسی به حقآبه مورد نیازشان برای کشاورزی، به افول گذاشت اما آنها از سال ۹۰ و بعد از درگیری شدید مردم برای بازگرداندن حقآبه‌شان، دچار ناامیدی بسیار زیادی به خاطر نتیجه نگرفتن مطالباتشان شدند.

ایلنا