در پی سیاست‌های مداخله‌گرایانهٔ قدرت‌های امپریالیستی جهان و ادامهٔ سیاست‌های ماجراجویانهٔ قدرت‌های منطقه‌یی مثل اسرائیل و عربستان و ایران در کشورهای منطقهٔ ما، این بار نوبت ترکیه، دیگر قدرت منطقه‌یی عضو ”ناتو “است که دست به تجاوز ماجراجویانه به سوریه، بحران‌آفرینی، و به خاک و خون کشیدن خلق کُرد زده است.

همان‌طور که در خبرها بود، پس از چندین ساعت حملهٔ هوایی و بمباران منطقهٔ پیرامون عفرین در نوار مرزی شمال-غربی سوریه توسط نیروهای نظامی ترکیه، ارتش ترکیه از روز شنبه ۳۰ دی وارد این منطقهٔ کُردنشین در خاک سوریه شد. این تجاوز نظامی نیروهای پیاده، نیروهای ویژه، و واحدهای زرهی ترکیه، به همراهی ارتش به‌اصطلاح ”آزاد سوریه“، به طور عمده ”نیروهای دموکراتیک سوریه“، کُردهای ”حزب اتحاد دموکراتیک کُرد سوریه “یا پ.ی.د.، و شاخهٔ نظامی آن ”یگان‌های مدافع خلق “را هدف قرار داده است و تا کنون صدها نفر در آن کشته شده‌اند. ترکیه ادعا کرده است که هدف دیگر این یورش، که آن را عملیات ”شاخهٔ زیتون“(!!) نام‌گذاری کرده است، مبارزه با نیروهای داعش است، در حالی که تا کنون خبری از حضور داعش در این منطقهٔ خاص نبود!

تجاوز ارتش ترکیه به خاک سوریه اقدام خطرناک دیگری است که وضعیت بحرانی مناقشهٔ خونبار در سوریه را از آنچه هست، وخیم‌تر می‌کند. از سوی دیگر، به نظر می‌آید که این تجاوز نظامی ارتش ترکیه، نشان از اختلاف‌های میان ترکیه و آمریکا دارد که هر دو در صددند جای پای خود را در سوریه محکم کنند، به‌ویژه پس از آنکه در یک سال گذشته، دولت سوریه کنترل بخش بزرگی از کشور را مجدداً به دست خود گرفته است. مدّت‌ها بود که تجمّع نیروهای نظامی ترکیه در مرز سوریه آغاز شده بود. حملهٔ نظامی ترکیه چند روز پس از آن صورت گرفت که آمریکا اعلام کرد از ایجاد نیروی مرزی ۳۰هزار نفری متکی به ”نیروهای دموکراتیک سوریه “حمایت می‌کند. بخش بزرگی از ”نیروهای دموکراتیک سوریه “یا ”ارتش دموکراتیک سوریه “که ائتلافی از نیروهای گوناگون است، متشکل از ”یگان‌های مدافع خلق “است که ”حزب اتحاد دموکراتیک کُرد سوریه “یا پ.ی.د. ایجاد کرده است، و خودِ این حزب نیز به لحاظ تاریخی پیوندهای نزدیکی با ”حزب کارگران کردستان ترکیه “یا پ‌.ک.‌ک. دارد. ستاد مشترک ارتش ترکیه در هفتهٔ دوّم پس از شروع عملیات نظامی اعلام کرد که بیشتر از ۱۵۰ موضع نیروهای حزب اتحاد دموکراتیک و پ.‌ک.‌ک در اطراف عفرین را هدف قرار داده است. از نگاه دولت ترکیه، میان پ.‌ک.‌ک. که ارتش ترکیه در درون و بیرون مرزهای ترکیه با آن جنگ‌های طولانی و خونینی کرده است، و همتای سوری آن- یگان‌های مدافع خلق- هیچ تفاوتی وجود ندارد. رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه چند روز پیش اعلام کرد که نیروهای ترکیه پس از تسلّط بر عفرین، به عملیات خود در استان اَدلب نیز ادامه خواهند داد. اردوغان این خبر را وقتی اعلام کرد که ارتش ترکیه تپهٔ ”جبل برصایا “را تصرف کرده بود که از نظر رسانه‌های ترکیه، نقطه‌ای استراتژیک در این عملیات نظامی است. هدف اعلام شدهٔ ترکیه این است که یک ”منطقهٔ امن “به وسعت ۴هزار کیلومتر در خاک سوریه ایجاد کند و ۸۰هزار تروریست (یعنی نیروهای ارتش دموکراتیک سوریه) را از میان ببرد. پیش از آن، رکس تیلرسون، وزیر امور خارجهٔ آمریکا اعلام کرده بود که آن کشور تصمیم دارد دست‌کم ۲هزار نیروهای نظامی خود را برای مدّتی نامعلوم در سوریه نگه دارد. ظاهراً این برنامهٔ آمریکا آنکارا را به خشم آورده است. رجب طیب اردوغان در سخنانی که در آنکارا بیان کرد با اشاره به برنامهٔ آمریکا گفت: ”کشوری که ما آن را متحد خود می‌خوانیم، بر ایجاد یک ارتش تروریستی در مرزهای ما اصرار دارد. آن ارتش تروریستی چه هدفی جز ترکیه می‌تواند داشته باشد؟ برنامهٔ ما این است که آن ارتش را پیش از آنکه شکل بگیرد، در نطفه خفه کنیم.“

به‌رغم موضع ترکیه، باید گفت که دولت آمریکا به روال سابق همچنان دست در کار تأمین مالی، آموزش، و سازمان‌دهی نیروهای نظامی در درون یک کشور مستقل خارجی بدون هیچگونه توجهی به نظر و موضع دولت آن کشور است. خبرگزاری دولتی سوریه ”سانا “در این باره نوشت: ”سیاستی که دولت آمریکا در پیش گرفته است، در چارچوب سیاست ویرانگر آن در منطقه به منظور چندپاره کردن کشورها… و مانع ایجاد کردن در امر یافتن راه‌حلی برای بحران‌های کنونی است.“

نیروی نظامی جدیدی که آمریکا از آن سخن گفته است، توسط ”یگان رزمی مشترک مرکّب- عملیات عزم ذاتی “ایجاد شده است که مقرّ آن در پایگاه نظامی آمریکا در کویت است. این یگان رزمی شامل نیروهایی از کشورهای مؤتلف آمریکا، از جمله بریتانیاست. سخنگوی روابط عمومی این یگان دو هفته پیش به نشریهٔ ”دیفِنس پُست “گفته بود که ”این ائتلاف با نیروهای دموکراتیک سوریه برای استقرار و آموزش نیروی جدیدی به نام ”نیروی امنیت مرزی سوریه “همکاری می‌کند… و در حال حاضر در حدود ۲۳۰ نفر در حال آموزش هستند. هدف نهایی ما، تشکیل نیرویی به بزرگی ۳۰هزار نفر است.“

بر اساس گزارش‌های روزنامهٔ راست‌گرای ”یِنی شفق “ترکیه، در عملیات اخیر ترکیه در خاک سوریه، علاوه بر ۲۰هزار سرباز عادی ترکیه، ۱۵هزار تن از واحدهای رزمی ”ارتش آزاد سوریه “که زیر کنترل ترکیه‌اند نیز شرکت داشته‌اند. فرماندهان نظامی ترکیه این واحدهای رزمی زیر کنترل خود را ”ارتش ملّی سوریه “نام گذارده‌اند!

حزب اتحاد دموکراتیک کُرد سوریه (پ.ی.د.) دو ناحیهٔ اصلی در شمال سوریه را کنترل می‌کند، که یکی از آنها منطقهٔ عفرین در شمال غرب کشور، و دیگری ”مَنبج “در شرق عفرین و در جنوب کوبانی است. هر دو ناحیه در مرز حسّاس میان ترکیه و سوریه قرار دارند. ”منبج “پایگاه اصلی عملیات آمریکا در سوریه است. آنکارا دقیقاً می‌داند که نیروهای ویژهٔ آمریکایی (و نیز فرانسوی) در کجاها مستقرند. اردوغان با هدف قرار دادن عفرین می‌خواهد از امکان برخورد مستقیم میان نیروهای ترکیه و نیروهای آمریکایی خودداری کند. گفتنی است که عفرین محل زندگی جمعیت کثیری از ساکنان غیرکُرد، از جمله ترکمن‌هاست که از اواخر دورهٔ عثمانی در خاک سوریهٔ کنونی ساکن شدند. اردوغان آنها را ”برادران و خواهران ما “می‌خواند، ولی از سوی دیگر، از گروه‌های تروریستی در میان این اقلیت ساکن سوریه حمایت کرده و می‌کند. از همان روزهای آغاز جنبش مردمی ضد بشار اسد، نیروهای شبه‌نظامی ترکمن با هماهنگی ارتش ترکیه وارد عمل شدند. همین نیروها بودند که در پاییز ۹۴ وقتی نیروی هوایی ترکیه یک جنگندهٔ روسی را در آسمان سوریه سرنگون کرد، خلبان آن را گرفتند و کشتند. سران برخی از گروه‌های شبه‌نظامی ترکمن از طرفداران جنبش‌های راست‌گرایانهٔ افراطی و شوونیسم هوادار ترکیه هستند. در مورد ائتلاف جنبش ملّی کردها با نیروهای نظامی آمریکا می‌توان گفت که پایان کار چنین ائتلافی، فاجعه‌های بیشتر برای خلق کُرد خواهد بود که سابقهٔ تاریخی پرافتخار و قهرمانانه‌ای در مقابله با داعش دارد. به نظر می‌آید که رهبری سیاسی و نظامی ”نیروهای دموکراتیک سوریه “و ”حزب اتحاد دموکراتیک کُرد سوریه “با استفاده از شرایط روز، متوسل به استراتژی اشتباه‌آمیزی در ائتلاف با نیروهایی می‌شوند که از لحاظ تاریخی دشمن آرمان‌های خلق کُرد در این منطقه بوده‌اند. رکس تیلرسون، وزیر امور خارجهٔ آمریکا، همین اواخر به‌روشنی تأکید کرد که حقوق مردم کُرد در صدر اولویت‌های کاخ سفید نیست، بلکه صرفاً به آن در چارچوب و در پرتو تأمین منافع دو متحد اصلی و مهم خود در منطقه، یعنی عربستان سعودی و اسرائیل، می‌تواند توجه کند. او می‌گوید: ”اگر آمریکا پایش را از رخدادهای سوریه بیرون بکشد، فرصت برای تقویت موقعیت ایران در سوریه پیدا می‌شود. همان‌طور که در جنگ‌های نیابتی و گفته‌های آشکار و علنی ایران دیده‌ایم، ایران در پی سلطه بر خاورمیانه است. سوریه، در همسایگی مرزی اسرائیل و در اوضاعی بی‌ثبات، امکان و فرصتی مناسب است که ایران خیلی تمایل به بهره‌برداری از آن دارد. “

از سوی دیگر، موضع روسیه است که از زبان وزیر امور خارجه‌اش سرگئی لاوروف بیان شد. او گفت: ”مدّت درازی است که می‌بینیم ایالات متحد آمریکا در صدد استقرار نهادهای قدرت دولتی جایگزین در بخش بزرگی از خاک سوریه است. واشنگتن آشکارا و بی‌پرده سلاح‌های مدرن به سوریه می‌فرستد و به نیروهایی می‌دهد که با وی همکاری می‌کنند، از جمله و به‌ویژه به ”نیروهای دموکراتیک سوریه “که به طور عمده متکی به شبه‌نظامیان کُرد است. “البته لاوروف نه آنکارا بلکه آمریکا را در تجاوز اخیر ترکیه به خاک سوریه و بحران کنونی مقصر دانست. روسیه تلاش کرده است که کانال‌های گفتگو با ”حزب اتحاد دموکراتیک کُرد سوریه “را که بر سرزمین‌های کُردنشین خارج از کنترل دمشق حاکم است، باز نگه دارد. لاوروف با اشاره به برگزاری گفتگوهای ”سوچی “گفت: ”آنچه مسلّم است، نقش کُردها در روند سیاسی آتی باید تضمین شود، ولی بر اساس کارپایهٔ مشترکی که در آن همهٔ نیروهای سیاسی، ملّی، و مذهبی روسیه به استقلال و یکپارچگی سرزمین سوریه احترام بگذارند. بر همین اساس است که نمایندگان کُرد به کنگرهٔ سوچی دعوت شده‌اند. “در پی نزدیکی حزب اتحاد دموکراتیک کرد سوریه به واشنگتن، موضع روسیه در مورد گروه‌های کُرد سفت و سخت‌تر شده است. لاوروف می‌گوید: ”آمریکا مدّت‌هاست که کُردهایی را که با وی همکاری می‌کنند، از گفتگو با دمشق بازمی‌دارد. واشنگتن فعالانه به احساسات جدایی‌طلبانه در میان کُردها دامن زده، و حساسیت و تأثیر منطقه‌یی مسئلهٔ کُردها را نادیده گرفته است… این موضع یا ناشی از عدم درک کل وضعیت است، یا اینکه تحریکی عمدی است.“

ناگفته نماند که روسیه نیز برنامهٔ خود را دنبال می‌کند. روسیه ضمن اینکه برنامهٔ ”تغییر رژیم “آمریکا را مردود می‌داند و از اصل یکپارچگی سوریه دفاع می‌کند، تلاش دارد رابطهٔ خود را با حزب اتحاد دموکراتیک کُرد سوریه حفظ کند و از اختلاف‌های میان ترکیه و آمریکا استفاده کند. یادآوری می‌شود که در جریان فروپاشی داعش طی سال میلادی ۲۰۱۷، در زمانی که حزب اتحاد دموکراتیک منطقهٔ زیر کنترل خود را گسترش داد، آنچه دست ترکیه را از منطقهٔ پیرامون عفرین کوتاه نگه داشت، عملیات نظامی روسیه بود. در ماه‌های پاییز گذشته، روسیه دسته‌های پلیس نظامی خود را برای ایجاد یک منطقهٔ حایل در اطراف عفرین میان واحدهای ”ارتش آزاد سوریه “و شبه‌نظامیان کُرد به آن منطقه گسیل کرد. همچنین، روسیه فعالانه از تلاش‌های آنکارا برای کنار زدن حزب اتحاد دموکراتیک جلوگیری کرده است.

امّا پیش از یورش اخیر ترکیه به خاک سوریه، مقام‌های نظامی آن کشور سفری به مسکو کردند. به نظر نمی‌آید که ترکیه بدون توافق ضمنی نیروهای نظامی روسیه به عدم مداخله، دست به این حمله زده باشد. ظاهراً روسیه هم از اعلام حضور دائمی آمریکا در سوریه و ایجاد ”نیروهای مرزی “۳۰هزار نفری متکی به ”نیروهای دموکراتیک سوریه“، و آموزش‌دیده و تأمین مالی شده توسط آمریکا، ناخشنود است و از حمایت خود از نیروهای کُرد کاسته است. به همین دلیل هم برخی از نیروهای کُرد سوریه، از جمله ائتلاف حاکم بر ”روژاوا “در نوار مرزی شمال سوریه که عفرین یکی از اقلیم‌های غربی آن است، در اعتراض به موضع انفعال روسیه، خواستار تحریم شرکت کُردها در نشست ”سوچی “شدند. به گفتهٔ یکی از اعضای رهبری ائتلاف حاکم بر روژاوا ”روسیه به دولت محلی عفرین پیشنهاد کرد که اگر حکومت سوریه قدرت را در عفرین به دست بگیرد، ترکیه حمله نخواهد کرد، ولی دولت عفرین این پیشنهاد را نپذیرفت. “به این ترتیب، گروه‌های کُرد سوری که با آمریکا همکاری می‌کنند، و حاضر به واگذاری قدرت و کنترل امنیت سرزمین خود به دولت مرکزی سوریه نیستند، و روسیه هم آنها را تنها گذاشته است، پس از پایان یافتن جنگ با تجاوزگران ترکیه، تا مدّت‌ها در تنگنا و وضعیت دشواری قرار خواهند داشت. از همه مهم‌تر و حساس‌تر این است که باید در پی یافتن متحدانی در داخل سوریه باشند، نه اینکه به متحدان برون‌مرزی چشم امید و اتکا داشته باشند.

پایان دادن به تهاجم و تجاوز ترکیه به خاک سوریه نخستین گام ضروری و فوری برای حل‌وفصل وضعیت بحران‌آفرین کنونی است. تا زمانی که حضور نظامی آمریکا و ”ناتو “در سوریه ادامه دارد، راه‌حل جامعی برای دستیابی به صلح امکان‌پذیر نخواهد بود و خودمختاری کُردها توسط دولت سوریه به رسمیت شناخته نخواهد شد. برنامه‌ریزان آمریکایی خودشان هم شاید به این باور رسیده باشند که حضور آنها دیگر تأثیری در تغییر رژیم در سوریه ندارد، امّا به دلایل سیاسی و اقتصادی و نظامی همچنان بر ادامهٔ خون‌ریزی تدریجی در سوریه اصرار دارند. ملّت کُرد، طی سال‌هایی طولانی، بیشتر از اینها در راه خودمختاری و احقاق حقوق خون داده است که اکنون بخواهد سرنوشت خود را به ترامپ و تیلرسون پیوند بزند.

نامه مردم